ترخون یک گیاه چندساله از خانواده‌ی کاسنی و ارتفاع آن ۳۰ سانتی‌متر تا یک متر است. برگ‌های این گیاه بلند، باریک و بسیار معطر هستند. این سبزی طبع گرم و خشک دارد و بسیار اشتهاآور است. ترخون به‌خاطر طعم کمی تند و رایحه‌ی دل‌انگیزش در پخت‌وپز به‌کار می‌رود و علاوه بر این مصارف پزشکی متعددی نیز دارد. دم‌کرده‌ی این گیاه در رفع خستگی و آرامش اعصاب بسیار مؤثر است. افراد مبتلا به فشار خون بالا می‌توانند در غذاهایشان به‌جای نمک از ترخون استفاده کنند. این سبزی آن‌قدر همه‌کاره است که در کشور فرانسه به آن «پادشاه سبزیجات» می‌گویند. همراه ما باشید، در این مطلب به‌طور کامل به معرفی خواص ترخون و روغن آن برای سلامتی و آموزش شیوه‌ی کاشت و پرورش ترخون در منزل می‌پردازیم و طرز تهیه‌ی یک غذای بسیار خوشمزه با استفاده از ترخون را به شما یاد می‌دهیم.

ترخون (Artemisia dracunculus) گیاهی است که در دنیای آشپزی بسیار محبوب است. درواقع ترخون بخش مهمی از آشپزی فرانسوی است و یکی از چهار سبزی پرکاربردی است که به‌عنوان چاشنی در پخت‌وپز غذاهای فرانسوی به‌کار می‌رود. سایر این سبزیجات عبارتند از جعفری، جعفری فرنگی و پیازچه. ترخون به‌خاطر طعم تلخ و شیرین و رایحه‌ی دلنشینش (شبیه انیسون)، بسیار معروف است.

قدمت ترخون به بیش از ۶۰۰ سال قبل برمی‌گردد. گمان می‌رود که این گیاه در قرن دهم و طی حملات مغول‌ها به ایتالیا راه یافته باشد. مغول‌ها از ترخون برای رفع بی خوابی، خوشبو کردن دهان و چاشنی استفاده می‌کردند.

برخی منابع تاریخی می‌گویند که ترخون پس از این دوره‌ی آشفته، توسط «سنت کاترین سینا» و پس از دیدارش با پاپ کلمنت ششم به فرانسه آورده شد. گرچه او نمی‌تواند این کار را انجام داده باشد چون کلمنت ششم در هنگام مرگ فقط پنج سال داشت. برخی اسناد تاریخی نیز می‌گویند ترخون در سده‌ی ۱۵۰۰ وارد فرانسه شد. اگر سنت کاترین این کار را انجام داده باشد، به احتمال زیاد پس از ملاقاتش با پاپ گریگوری ششم در سال ۱۳۷۶ میلادی بوده است.

فواید و خواص ترخون برای سلامتی

تسکین دندان‌درد - خواص ترخون

ترخون حاوی مواد مغذی و روغن‌های ضروری مختلفی است که فواید بسیاری برای بدن دارند. معروف‌ترین خواص ترخون عبارتند از:

  • تسکین درد: جویدن برگ‌های ترخون به تسکین درد، به‌خصوص تسکین درد دندان و دهان کمک می‌کند. برای این منظور می‌توانید از چای ترخون نیز استفاده کنید.
  • القای خواب: نوشیدن چای ترخون برای افرادی که دچار بی خوابی هستند، مفید است. اثرات آرامش‌بخش ترکیبات این گیاه باعث می‌شود شب‌ها راحت بخوابید.
  • افزایش اشتها: اگر اشتهایتان کم است و در غذاخوردن مشکل دارید، مصرف ترخون را امتحان کنید. با توجه به تحقیقات علمی، گزارش شده است که این گیاه باعث تحریک شیره‌های گوارشی معده و درنتیجه افزایش اشتها می‌شود.
  • افزایش سلامت دستگاه تناسلی زنان: ترخون به حفظ سلامت دستگاه تولیدمثل خانم‌ها کمک می‌کند و همچنین برای زنانی که قاعدگی نامنظم دارند نیز مفید است.
  • بهبود عملکرد روده‌ای: ترخون یک کرم‌زداست، یعنی به دفع کرم‌های انگلی از روده‌ کمک می‌کند. این خاصیت ترخون خطر ابتلا به بیماری‌های روده و سوء‌جذب مواد غذایی را کاهش می‌دهد.
  • سلامت قلبی‌عروقی: مصرف ترخون برای سلامت قلب و عروق بسیار مفید است، چون از تجمع پلاکت‌ها جلوگیری می‌کند و درنتیجه به‌طور بالقوه منجر به کاهش خطر حمله قلبی یا سکته مغزی می‌شود.

کاربردهای مختلف و نحوه‌ی استفاده از خواص ترخون

ترخون یک سبزی همه‌کاره است و می‌تواند در انواع مختلفی از غذاها به‌کار برود، مانند:

  • سیب‌زمینی: با پاشیدن مقداری ترخون روی سالاد سیب‌زمینی، عطر و طعم آن را بهتر کنید.
  • تخم‌مرغ: با ریختن مقداری ترخون در غذاهای کلاسیک تخم‌مرغی مانند تخم‌مرغ شکم‌پر (deviled eggs)، عطر و طعم جدیدی به آن اضافه کنید.
  • غذای دریایی: با استفاده از ترخون، به ماهی‌های مختلف مانند سالمون و ماهی تن عطر فوق‌‌العاده‌ای بدهید. می‌توانید این سبزی را روی حلزون و صدف نیز بریزید.
  • ماکیان: قبل از کباب‌کردن مرغ، بوقلمون و … روی آنها را با مقداری ترخون بپوشانید تا مزه و عطر بی‌نظیری پیدا کنند.
  • سس‌ها: ترخون طعم سس‌ها و چاشنی‌ها را بهتر می‌کند. می‌توانید آن را به خامه‌ی ترش، سس لیمو، پستو و سایر سس‌ها اضافه کنید.

چگونه در خانه‌ی خودتان ترخون پرورش بدهید

پرورش ترخون - خواص ترخون

با پرورش گیاهان در خانه علاوه‌ بر اینکه همیشه سبزیجات تازه‌ی موردنیاز برای آشپزی را در اختیار خواهید داشت، از آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی‌ای که معمولا در پرورش سبزی‌های آماده‌ی بازاری به‌کار می‌روند، اجتناب می‌کنید.

کاشت ترخون باید در داخل خانه و با یک گلدان کوچک آغاز شود. خاکی که استفاده می‌کنید باید حاصلخیز و به‌خوبی زهکشی‌‌شده باشد و سطح pH آن بین ۶٫۵ و ۷٫۵ باشد. پس از مهیاکردن این شرایط، ۴ تا ۶ عدد دانه‌ی ترخون را در حوالی اردیبهشت ماه یا قبل از آخرین یخبندان موردانتظار در محل زندگی‌تان بکارید. گلدان را در دمای اتاق و در نور کم قرار بدهید.

آبیاری این گیاه باید منظم و با مقدار متوسطی آب انجام بگیرد. باید اجازه بدهید خاک قبل از آبیاری بعدی تقریبا خشک شود، در غیر این‌صورت جوانه‌ها صدمه خواهند دید. پس از ۱۰ تا ۱۴ روز آبیاری منظم، دانه‌ها شروع به رشد می‌کنند. سپس گلدان را بیرون از اتاق و در جایی قرار بدهید که مقدار زیادی نور دریافت کند.

هنگامی که ارتفاع جوانه‌ها به حدود ۱٫۵ سانتی‌متر رسید، جوانه‌های ضعیف و اضافه را تُنُک کنید تا فقط یک گیاه باقی بماند (جوانه‌ای را انتخاب کنید که سالم‌ترین یا قوی‌ترین ظاهر را دارد). این گیاه در عرض ۷ هفته آماده‌ی برداشت خواهد شد. یک مقیاس (شاخص) خوب برای برداشت هنگامی است که گیاه به ارتفاعی بین ۳۰ و ۹۰ سانتی‌متر برسد.

پرورش ترخون به‌طور کامل در داخل خانه

اگر شرایط به شما اجازه نمی‌دهد ترخون را خارج از خانه پرورش بدهید، می‌توانید با استفاده از چراغ مخصوص رشد گل‌وگیاه، این کار را داخل خانه انجام بدهید. می‌توانید از لامپ‌های فلورسنت استاندارد (معمولی) استفاده کنید اما لامپ فلورسنت T5 با بازده‌ی بالا یا لامپ HID (تخلیه با شدت بالا)، برگ‌های باکیفیت‌تری تولید خواهد کرد. محل قرارگیری لامپ HID یا فلورسنت استاندارد باید ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر بالای گیاه باشد اما اگر از یک لامپ T5 استفاده می‌کنید، آن را ۳۰ سانتی‌متر بالاتر از گیاه قرار بدهید.

برداشت و نگهداری ترخون

زمان خاصی برای برداشت ترخون وجود ندارد. وقتی گیاه‌ به ارتفاعی بین ۳۰ و ۹۰ سانتی‌متر رسید، آماده‌ی برداشت است. هنگام چیدن برگ‌های ترخون از قیچی آشپزخانه استفاده کنید، چون بسیار ظریف هستند و اگر آنها را با دست‌ بچینید ممکن است باعث پخش‌شدن روغن‌های معطر درون برگ‌ها شوید. پس از چیدن برگ‌ها آنها را با آب سرد بشویید و با یک دستمال یا پارچه‌ی لطیف به‌آرامی آب آنها را بگیرید (با حرکات ضربه‌ای ملایم).

نگهداری ترخون آسان است. فقط کافی است یک دسته برگ ترخون را در یک حوله‌ی کاغذی مرطوب بپیچید و آن را داخل یخچال قرار بدهید. همچنین می‌توانید برگ‌های ترخون را داخل یک کیسه‌ی پلاستیکی یا یک شیشه‌ی پر از آب که روی آن با پلاستیک پوشانده شده است، قرار بدهید. مهم است که برگ‌های ترخون خشک نشوند چون عطر، طعم و مواد مغذی‌شان را از دست خواهند داد.

آشپزی با ترخون: مرغ با سس ترخون خامه‌ای

ماکیان و به‌خصوص مرغ هماهنگی خاصی با ترخون دارند و هر غذایی که این دو را با هم ترکیب کند، قطعا طعم بی‌نظیری خواهد داشت. در این دستور شما طرز درست‌کردن سس ترخون خامه‌ای را یاد می‌گیرید که با مرغ ترکیب فوق‌العاده‌ای تشکیل می‌دهد. مطمئن باشید هم شما و هم خانواده‌تان از این غذا لذت خواهید برد.

مرغ با سس ترخون خامه‌ای

مرغ با سس ترخون - خواص ترخون

مواد لازم

  • چهار عدد سینه‌ی مرغ ارگانیک، بدون پوست و بدون استخوان؛
  • یک‌چهارم قاشق چای‌خوری نمک هیمالیا، به‌علاوه‌ی مقداری دیگر برای سس؛
  • یک‌چهارم قاشق چای‌خوری فلفل‌ِ تازه‌آسیاب‌شده، به‌علاوه‌ی مقداری دیگر برای سس؛
  • سه قاشق چای‌خوری روغن نارگیل؛
  • یک‌چهارم فنجان موسیر ریز خردشده؛
  • یک قاشق غذاخوری خردل دیژون؛
  • یک قاشق غذاخوری خامه‌ی ترش خانگی؛
  • یک قاشق غذاخوری ترخون تازه‌ی خردشده؛
  • نصف فنجان آب مرغ.

طرز تهیه

۱. هردو طرف مرغ را با یک‌چهارم قاشق چای‌خوری نمک و یک‌چهارم قاشق چای‌خوری فلفل مزه‌دار کنید. ۱٫۵ قاشق چای‌خوری روغن نارگیل را در یک تابه‌ی بزرگ روی شعله‌ی متوسط رو به بالا گرم کنید. مرغ‌ها را اضافه کنید و تا زمانی که کاملا قهوه‌ای شوند، سرخ کنید (هر سمت حدود ۳ دقیقه). سپس مرغ‌ها را در بشقاب خالی کنید و روی آنها را با فویل بپوشانید.

۲. شعله را به متوسط کاهش بدهید. ۱٫۵ قاشق چای‌خوری روغن باقی‌مانده را به تابه اضافه کنید. سپس موسیر را بریزید و حدود ۲ تا ۳ دقیقه تفت بدهید تا نرم شود. آب مرغ را اضافه کنید و به جوش بیاورید. اجازه بدهید تا زمانی که نصف مایع تبخیر شود، آرام بجوشد (حدود ۳ دقیقه).

۳. مرغ و عصاره‌ی جمع‌شده در زیر آن را به تابه برگردانید و شعله را کم کنید. اجازه بدهید حدود ۴ دقیقه آرام بجوشد تا مرغ کاملا بپزد. مرغ را در یک دیس بریزید. خردل، خامه‌ی ترش و ترخون را با هم مخلوط کنید تا به‌شکل سس دربیاید. مقداری نمک و فلفل به آن اضافه کنید و سس را با قاشق روی مرغ بریزید.

خواص روغن ترخون

ترخون علاوه بر کاربردهایی که در آشپزی دارد، می‌تواند به یک روغن ضروری (اسانس) با خواص آروماتراپی نیز تبدیل شود. اسانس ترخون دارای فواید بسیاری است که عبارتند از:

  • خوشبوکننده (بوزُدا): روغن ضروری ترخون خواص ضدمیکروبی مؤثری دارد که موجب مهار رشد میکروب‌های روی پوست می‌شود و در از بین بردن بوی بد بدن مؤثر است.
  • ضد روماتیسم: روغن ترخون به بهبود گردش خون در سراسر بدن کمک می‌کند و سمی به‌نام اسید اوریک را ازبین می‌برد. این دو مزیت در کنار هم خطر ابتلا به روماتیسم و آرتروز را کاهش می‌دهد.
  • بهبود گردش خون: بهبود گردش خون در سراسر بدن یکی دیگر از خواص ترخون است که به بهبود توزیع اکسیژن، آنتی اکسیدان ها و مواد مغذی مختلف در بدن کمک می‌کند و سلامتی را در وضعیت مطلوبی نگه می‌دارد.
  • محرک: روغن ضروری ترخون موجب تحریک مغز، سیستم‌های عصبی، گوارشی و غدد درون‌ریز می‌شود که به رشد بهتر و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.

روغن ضروری ترخون - خواص ترخون

تهیه‌ی روغن ضروری ترخون فرایند ساده‌ای است. برای این منظور ابتدا برگ‌های ترخون چیده می‌شوند، سپس روغن‌های‌ ضروری آنها با تقطیر استخراج می‌شود و در آخر برای استفاده بسته‌بندی می‌شوند. روغن حاصل معمولا بی‌رنگ است اما در برخی موارد ممکن است رنگ آن کمی سبز باشد. عطر آن یادآور انیسون یا رازیانه است و طعم کمی تندی دارد.

نحوه‌ی استفاده از روغن ترخون

  • ماساژ: سه تا چهار قطره از روغن ضروری ترخون را با یک روغن حامل مانند روغن زیتون مخلوط کنید و بدن‌تان را با آن ماساژ بدهید تا از مزایای درمانی آن بهره‌مند شوید.
  • آب وان: روغن ضروری ترخون را به آب وان‌ اضافه کنید و چند دقیقه درون آن بنشینید تا بدن‌تان بانشاط و پرانرژی شود.
  • کمپرس داغ:روغن ضروری ترخون را به کمپرس داغ‌ اضافه کنید یا برای کمک به ازبین‌بردن کرم‌های روده‌ای، شکم‌تان را با آن مالش بدهید.
  • تسکین دندان‌درد: یک یا دو قطره از روغن ضروری ترخون را با یک فنجان آب گرم مخلوط و برای تسکین درد دندان‌تان غرغره کنید.

قبل از استفاده از روغن ضروری ترخون باید از عوارض جانبی احتمالی آن آگاه شوید. این روغن حاوی استراگول است که به متیل چاویکول نیز معروف است. این ماده در دُزهای بالا سمی است؛ بنابراین کودکان و زنان باردار نباید از روغن ترخون استفاده کنند. با وجود این، استفاده از روغن ترخون در دُزهای کنترل‌شده معمولا هیچ‌گونه عوارض جانبی جدی‌ای ایجاد نمی‌کند و شما می‌توانید با خیال راحت از فواید آن بهره‌مند شوید. فقط لازم است قبل از استفاده از این روغن با پزشک‌تان مشورت کنید و سپس مقداری از آن را روی بازوی‌تان تست کنید؛ به این‌صورت که یک قطره‌ از روغن ترخون رقیق‌شده را روی پوست‌تان بمالید و پس از چند دقیقه ببینید آیا دچار تحریک یا حساسیت پوستی می‌شوید یا نه. درصورت مشاهده‌ی هرگونه عوارض جانبی فورا استفاده از آن را متوقف کنید.

نمایش مطالب مرتبط بیشتر
مطالب بیشتر توسط مدیر
مطالب بیشتر در سلامتی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این مطلب را مطالعه کنید

چگونه با لاک قرمز ناخن های زیباتری داشته باشیم؟

مدل طراحی ناخن لاک قرمز را در این بخش ملاحظه خواهید کرد که امیدواریم این مدل ها با سلیقه ش…